Πρόγραμμα εορταστικών εκδηλώσεων Πάσχα

Πάσχα στην Πόλη της Κέρκυρας

Παρασκευή, (παραμονή του Λαζάρου)

18:00 Εκδήλωση του Λυκείου Ελληνίδων Κέρκυρα στον Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη Πόλεως.

Συμμετέχει η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας (Παλαιά).

Σάββατο του Λαζάρου

11:30 Από τον Ι. Ναό του Αγίου Νικολάου των Γερόντων και Αγίου Λαζάρου, που πανηγυρίζει κατά την ημέρα αυτή, ξεκινούν χορωδιακά σύνολα απ’ όλο το νησί, τα οποία ερμηνεύουν τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Αφού οι χορωδίες ψάλλουν σε διάφορα σημεία του ιστορικού κέντρου, συναντώνται στις 12:30 και ψάλλουν τα Κάλαντα στο Παλαιό Δημαρχείο της πόλης «San Giacomo». Η εκδήλωση διοργανώνεται από τον «Φορέα Κορφιάτικης Έκφρασης».

20:30 Συναυλία της μπάντας της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας, της παλαιότερης φιλαρμονικής του νησιού, στην αίθουσα του Δημοτικού Θεάτρου.

Κυριακή των Βαΐων (Λιτανεία)

11:00 Λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος. Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τη Θεία Λειτουργία στον Ι. Ν. του πολιούχου Αγίου, πραγματοποιείται η μεγαλύτερη λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος, τόσο σε διάρκεια όσο και σε διαδρομή, περίπου κατά μήκος των παλαιών τειχών της πόλης, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτη Κερκύρας κ.κ. Νεκταρίου.

Η λιτανεία θεσπίστηκε το έτος 1629, σε ανάμνηση της θαυματουργικής απαλλαγής του νησιού από την πανώλη.

20:30 Συναυλία της Φιλαρμονικής Ένωσης Κέρκυρας «Καποδίστριας» με τη Χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως, στον  Ναό  Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο.

20: 30 Θρησκευτική συναυλία, με τη συμμετοχή όλων των τμημάτων της Χορωδίας Κέρκυρας, στο Περιστύλιο των Ανακτόρων.

Μεγάλη Δευτέρα

20:00 Συναυλία της Φιλαρμονικής Εταιρείας «Μάντζαρος» στο Δημοτικό Θέατρο.

21:00 Συναυλία της Φιλαρμονικής Κυνοπιαστών με θρησκευτική μουσική στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου (Duomo).

Μεγάλη Τρίτη

20:30 Θρησκευτική συναυλία του μουσικού συνόλου «Brass Enseble» με τη συμμετοχή της Δημοτικής Χορωδίας «Δημόδοκος», στον Ναό Αγίου Γεωργίου Παλαιού Φρουρίου.

21: 30 Ποιητική Μουσική βραδιά με θέμα «Από τον Γολγοθά στην Ανάσταση». Διοργανώνεται από τον Οργανισμό Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (Ο.Κ.Ε.) στο Περιστύλιο των Ανακτόρων Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου (παλαιά Ανάκτορα).

Μεγάλη Τετάρτη

19:00 Στον Ι.Ν. Αγ. Πάντων στην πόλη, ψάλλεται η Ακολουθία του Νιπτήρα από τη Χορωδία Εκκλησιαστικής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως «Ο Άγιος Αρσένιος», προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου Κερκύρας κ.κ. Νεκταρίου.

20:30 Συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής  από τη Δημοτική Χορωδία Κέρκυρας «San Giacomo» στο Δημοτικό Θέατρο.

Μεγάλη Πέμπτη

20:00 γενική δοκιμή του Μουσικού Σώματος της «Φιλαρμονικής Εταιρείας Μάντζαρος», την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, όπου και ερμηνεύονται όλα τα αριστουργηματικά πένθιμα εμβατήρια (Calde Lacrime, Το βασίλειο του Πλούτωνα, Marcia Funebre του G. Verdi, La Madruga, Aranjuez, Marcia Funebre του Σωτήρη Κρητικού κλπ) που εκτελεί η «Μάντζαρος» κατά τις θρησκευτικές τελετές της Μεγάλης Εβδομάδας, εντός του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου παλαιού Φρουρίου, την Μ. Πέμπτη 21/04/2022 και ώρα 20:00 μμ. Την δοκιμή θα διευθύνει ο Αρχιμουσικός μας κ. Σωκράτης Άνθης.

20:00 Η τελετή του Νιπτήρα, στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου (Duomo), κατά τη διάρκεια της οποίας ο Σεβ. Αρχιεπίσκοπος των Καθολικών π. Γεώργιος Αλτουβάς πλένει συμβολικά τα πόδια δώδεκα παιδιών. Ακολουθεί, αργά το βράδυ, η τελετή της Αγίας Ώρας (προσκύνηση της Θείας Ευχαριστίας Παναχράντου Μυστηρίου).

Tip: Το βραδάκι, κάτω από τα κτήρια των φιλαρμονικών του νησιού ο κόσμος συγκεντρώνεται να ακούσει τις τελευταίες πρόβες για τους επιτάφιους της Μ. Παρασκευής.

Μεγάλη Παρασκευή (Επιτάφιοι)

Από νωρίς το μεσημέρι όλες οι εκκλησίες της πόλης οργανώνουν την περιφορά των Επιταφίων τους, με συγκεκριμένη σειρά και τάξη και με τη συμμετοχή μουσικών σωμάτων, χορωδιών, σχολείων, προσκόπων και άλλων. Οι χορωδίες των Ιερών Ναών και ιδιαίτερα της Μητροπόλεως, καθώς και η Δημοτική Χορωδία, ψάλλουν κατανυκτικά τα «Εγκώμια», ενώ τα αρμόζοντα ακροάματα από τις μπάντες των φιλαρμονικών περιλαμβάνουν διασκευές από τα κλασικά έργα: «Adagio» του Albinoni, από την Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας («Παλαιά»), τη «Marcia Funebre» του Verdi, από την Φ. Ε. Μάντζαρος («Μπλε»), καθώς και την πένθιμη ελεγεία, «Sventura» του Mariani και το «Πένθιμο Εμβατήριο» του Chopin από τη Φ. E. «Καποδίστριας».

Περιφορές Επιταφίων

12:30 Ι.Ν. Αγίας Ειρήνης (Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο)

Ι.Ν. Αγίου Αρτεμίου (Αστυνομική Διεύθυνση Παλαιό Νοσοκομείο)

14:00 Ι.Ν. Παντοκράτορος (Καμπιέλο)

Ι.Ν. Υ.Θ. Σπηλαιωτίσσης (Νέο Φρούριο). Οργάνωση: Ναυτικός Σταθμός Κέρκυρας

15:45 Ι.Ν. Αγ. Νικολάου των Λουτρών (Πύλη Αγ. Νικολάου). Οργάνωση: ΣΥΠΑΠ Κέρκυρας– Π.Ε. Προσκόπων Κέρκυρας

16:00 Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου (Παλαιό Φρούριο). Οργάνωση: Οργανισμός Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων

16:30 Ι.Ν. Αγ. Παντελεήμονος (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο)

17:00 Ι. Μονή Αγ. Ευφημίας (Mon Repos)

17:30 Ι. Μονή Υ.Θ. Κασσωπίτρας (Φιγαρέτο)

Ι.Ν. Αναλήψεως (Ανάληψη)

Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου (Μαντούκι)

18:00 Ι.Ν. Αγ. Πάντων (Πόλεως)

Ι.Ν. Αναστάσεως (Α’ Δημ. Νεκροταφείο)

Ι.Μονή Αγ. Θεοδώρων (Στρατιά)

18:30 Ι.Ν. Αγ. Σοφίας (Εβραϊκή)

Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής (Πόρτα Ρεμούντα)

19:00 Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου (Σπηλιά)

Ι.Ν. Αγ. Τριάδος (Γαρίτσα)

Ι.Ν. Αγ. Κων/νου και Ελένης (Κουλίνες)

Ι.Ν. Κοιμήσεως Υ.Θ. Μαμάλων (Λόφος Κογεβίνα)

Ι.Ν. Αγίων Ιάσονος και Σωσιπάτρου (Γαρίτσα)

19:15 Ι.Ν. Υ.Θ. Βλαχερνών (Γαρίτσα)

19:30 Αγ. Ελευθερίου (Κοφινέτα)

19:30 Ι.Ν. Αγ. Σπυρίδωνος Σαρόκου (Κωτσέλα)

Ι.Ν. Αγίων Τριών Μαρτύρων (Γαρίτσα)

Ι.Ν. Υ.Θ. Φανερωμένης / Παναγία των Ξένων (Πλακάδα του Αγίου)

20:00 Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου (Πίνια)

Ι.Ν. Αγ. Ιωάννου του Λάζου (Κεφαλομάντουκο)

Ι.Ν. Αγ. Βαρβάρου (Ποταμός)

Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Αλυκών (Αλυκές)

I.N. Αγ. Πάντων (Γουβιών)

20:15 Ι.Ν. Αγ. Νικολάου των Γερόντων (Καμπιέλο)

20:30 Ι.Ν. Αγ. Ιωάννη (Πιάτσα)

20:45 Ι.Ν. Αγίων Ιακώβου & Χριστοφόρου (Καθολική Μητρόπολη / Duomo) 21:00 Ι.Ν. Αγ. Σπυρίδωνος. Περιφορά του Επιταφίου μέσα στο Ναό, υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας 22:00 Ι.Ν.Υ.Θ. Σπηλαιωτίσσης, Μητροπολιτικός Ναός (Σπηλιά)

Μέγα Σάββατο

06:00 Αναπαράσταση του Σεισμού μετά την Ανάσταση του Κυρίου, που πραγματοποιείται στον Ι.Ν. Υπεραγίας Θεοτόκου Φανερωμένης (Παναγία των Ξένων), στην Πλακάδα του Αγίου, ερμηνεύοντας τη σχετική Ευαγγελική περικοπή.

09:00 Λιτάνευση του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος και περιφορά του Επιταφίου του Ιερού Ναού Του. Πρόκειται για την αρχαιότερη λιτανεία του Αγίου, που πραγματοποιείται σε ανάμνηση της θαυματουργικής απαλλαγής του νησιού από τη σιτοδεία, πιθανόν το έτος 1553. Κατά παλαιότατη παράδοση, επειδή το πρωί του Μ. Σαββάτου συνεχίζεται το πένθος της Μ. Παρασκευής, περιφέρεται και ο Επιτάφιος του Ι.Ν., ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι ο Άγιος Σπυρίδων λιτανεύεται σε θέση προεξάρχοντος Επισκόπου, δηλαδή προηγείται του Επιταφίου, ακολουθώντας τη βυζαντινή λατρευτική τάξη και ιδιαίτερα εκείνη της Βασιλεύουσας. Στην περιφορά συμμετέχουν οι μπάντες και των τριών Φιλαρμονικών της πόλης, οι οποίες αποδίδουν τη διασκευή του πένθιμου εμβατηρίου από την όπερα «Amleto» του Ιταλού συνθέτη Franco Faccio (Παλαιά), το πένθιμο εμβατήριο «Calde Lacrimae» [Καυτά Δάκρυα] του επίσης Ιταλού συνθέτη de Michellis (Mπλε) και τη διασκευή του πένθιμου εμβατηρίου από την «Ηρωική Συμφωνία» του Beethoven (Καποδίστριας).

Το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος, μετά τη λιτάνευσή Του στην πόλη, τοποθετείται στη θύρα για τριήμερο προσκύνημα. Πρόκειται για μια επίσης παλαιότατη παράδοση, που πιθανότατα έχει τις ρίζες της στην Κωνσταντινούπολη, όταν ακόμη βρισκόταν το σκήνωμα του Αγίου στον εκεί Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων. Μάλιστα, στα χρόνια της Βενετοκρατίας, οι μέρες που ήταν «ο Άγιος στη θύρα», θεωρούνταν μέρες ασυλίας.

11:00 Μετά το πέρας της λιτανείας, τελείται ο Εσπερινός της Αναστάσεως στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό και κανονικά, όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει τον στίχο «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν...» οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της πόλης σημαίνουν χαρμόσυνα και από τα μπαλκόνια των σπιτιών οι κάτοικοι ρίχνουν τα παλιά πήλινα δοχεία.

Πρόκειται για το έθιμο της «Πρώτης Ανάστασης» με τη ρίψη των «μπότηδων». Οι ρίζες αυτής της συνήθειας είναι πολύ παλιές. Ίσως με τον κρότο από το σπάσιμο να συμβολίζεται η νίκη της ζωής επί του θανάτου. Οι Κερκυραίοι σ’αυτήν την τοπική παράδοση αποδίδουν χριστιανικό περιεχόμενο, αναπαριστώντας αλληγορικά τον Αναστάσιμο λόγο του προφήτη «ἵνα συντρίψω αὐτούς, ὡς σκεύη κεραμέως».

11:01 Στην περιοχή της Πίνιας (Κουκουνάρα), στο παλαιό εμπορικό κέντρο της πόλης, τα τελευταία χρόνια αναβίωσε το έθιμο της «Μαστέλας». Σ’ ένα στολισμένο με μυρτιές και κορδέλες βαρέλι γεμάτο νερό, οι περαστικοί ρίχνουν κέρματα, κάνοντας μια ευχή. Με την αναγγελία (κωδωνοκρουσίες) της πρώτης Ανάστασης, ο πρώτος που βουτάει στη «Μαστέλα» λαμβάνει και το περιεχόμενό της, δηλαδή τα κέρματα και το... μπουγέλο. Η εκδήλωση οργανώνεται από τον Οργανισμό Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (Ο.Κ.Ε.).

21:00 Ακολουθία της Πασχαλινής Αγρυπνίας στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών (Duomo), με συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου και πολυφωνικής χορωδίας, χοροστατούντος του Σεβ. Αρχιεπισκόπου των Καθολικών π. Γεωργίου Αλτουβά. Η τελετή ολοκληρώνεται στις 23:00.

22:00 Υποδοχή Αγίου Φωτός του Παναγίου Τάφου. Πραγματοποιείται στο Πεντοφάναρο (Λιστόν) με την παρουσία των τοπικών Αρχών. Το Άγιο Φως μεταφέρεται στον Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής, όπου αρχίζει η Ακολουθία της Αναστάσεως του Κυρίου, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτη Κερκύρας κ.κ. Νεκταρίου. Τελευταία, έχει καθιερωθεί η τελετή παραλαβής του Αγ. Φωτός από τον καθολικό Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος διακόπτει τη Λειτουργία για να παραλάβει από τα χέρια του ορθόδοξου Μητροπολίτη το Άγιο Φως, στην πομπή προς το Ναό της Αγ. Παρασκευής στην Πόρτα Ρεμούντα.

23.00 Έναρξη Ακολουθίας Παννυχίδος Αναστάσεως στον Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής, κοντά στην Πάνω Πλατεία.

23:40 Aπό τον Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής μετάβαση στο Πάλκο της Πάνω Πλατείας για την τελετή της Αναστάσεως, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτη Κερκύρας κ.κ. Νεκταρίου. Εκεί τελείται η Ανάσταση και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη», με τις τρεις φιλαρμονικές της πόλης να παιανίζουν ταυτόχρονα το εμβατήριο «Γραικοί» μέσα σε μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα.

12:30 Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία τελείται τη νύχτα στους Ιερούς Ναούς: Αγίων Πάντων (Πόλεως), Αγίας Παρασκευής (Πόρτα Ρεμούντα), Αγίας Σοφίας, Παναγίας των Ξένων, Αγ. Ιάσονος και Σωσίπατρου, Αγ. Τριών Μαρτύρων, Κοιμήσεως Υ.Θ. Μαμάλων (Λόφος Κογεβίνα), Οδηγήτριας Αλεπούς, Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης (Κουλίνες), Αγ. Πάντων Γουβιών και στις Ιερές Μονές: Υ.Θ. Πλατυτέρας, Αγ. Ευφημίας, Υ.Θ. Κασσωπίτρας (Κανόνι) και Αγ. Θεοδώρων (Στρατιά).

Κυριακή του Πάσχα

09:00-11:00 Στους περισσότερους ναούς της Κέρκυρας τελείται το πρωί η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία, κατά παλαιά παράδοση, πιστά βασισμένη στην Ευαγγελική Περικοπή «... πρωῒ τῆς μιᾶς Σαββάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ μνημεῖον, ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου». Επίσης, από νωρίς το πρωί (07:30) λιτανεύεται απο τις ενορίες, η εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου, σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση, που ισχύει ακόμη σε νησιά του Αιγαίου και στις Σλαβικές ορθόδοξες χώρες.

Περιφορές της Εικόνας της Αναστάσεως στην Πόλη

07:30 Ι.Ν. Αγ. Σοφίας (Εβραϊκή)

07:45 Ι. Μητροπολιτικός Ναός της Υ.Θ. Σπηλαιωτίσσης (Σπηλιά)

08:00 Ι.Ν. Αγ. Πάντων (Λιστόν)

08:15 Ι.Ν. Αγ. Σπυρίδωνος Σαρόκου (Κωτσέλα)

08:30 Ι.Ν. Αγ. Ελευθερίου (Κοφινέτα)

Ι.Ν. Αναλήψεως (Ανάληψη)

Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου (Μαντούκι)

Ι.Ν. Υ.Θ. Βλαχερνών (Γαρίτσα)

08:45 Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου (Πίνια) Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής (Πόρτα Ρεμούντα)

09:00 Ι.Ν. Υ.Θ. Φανερωμένης Παναγία των Ξένων (Πλακάδα του Αγίου)

Ι.Ν. Αγ. Νικολάου των Γερόντων (Καμπιέλο)

Ι.Ν. Αγ. Ιωάννη (Πιάτσα)

Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου (Σπηλιά)

10:00 Ιερό Προσκύνημα Αγ. Σπυρίδωνος. Συμμετέχει η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας (Παλαιά) με το έργο «Tannhäuser» του R. Wagner και η Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος με την «Ανάσταση - Marcia Trionfale» του Σωτήρη Κρητικού.

18:00 Ι.Ν. Αγ. Τριάδος (Γαρίτσα)

19:30 Εσπερινός της Αγάπης στον Μητροπολιτικό Ναό, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτη κ.κ. Νεκταρίου, όπου διαβάζεται το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες.

Τρίτη της Διακαινησίμου

18:00 Εναπόθεση του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος στη Λάρνακα Του, με την καθιερωμένη παρουσία των Αρχών και τη συμμετοχή των δύο παλαιότερων φιλαρμονικών της πόλης. Τα λεγόμενα «Μπάσματα του Αγίου».

*ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ» -
«ΤΑ ΠΕΝΘΙΜΑ ΕΜΒΑΤΗΡΙΑ ΤΗΣ Μ. ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ»

Η Φιλαρμονική Εταιρεία «Μάντζαρος» (έτος ίδρυσης 1890), συμμετέχει ανελλιπώς στις
θρησκευτικές εκδηλώσεις της Μεγάλης Παρασκευής και του Μεγάλου Σαββάτου, έχοντας
δημιουργήσει τη δική της παράδοση και ερμηνεύοντας μουσικά έργα υψηλής καλλιτεχνικής
αισθητικής, αλλά και ιστορικής πλέον αξίας. Τα συγκεκριμένα μουσικά έργα «μιλάνε» στην ψυχή κάθε
μουσικού της ΦΕΜ, αλλά και σε αυτή του κάθε κερκυραίου, ενώ αυτό δεν θα μπορούσε να μη
λειτουργεί αμφίδρομα στην ολότητά του, μέσω της σχέσης εκτελεστή και ακροατή.
Χωρίς ίχνος συναισθηματικής ή άλλης υπερβολής, αλλά προσεγγίζοντας το θέμα υπό το πρίσμα
της συγκεκριμένης πτυχής του μπαντιστικού φαινομένου στο νησί μας, μπορούμε εύκολα να εξάγουμε
το συμπέρασμα ότι τα έργα αυτά, μετά από δεκαετίες (τα περισσότερα) που ακούγονται, και όντας
πλέον καθιερωμένα στη συνείδηση όλων μας, εντός και εκτός ΦΕΜ, αποτελούν έκφανση της
συλλογικής μας ταυτότητας, απαραίτητη πλέον ψηφίδα του σύγχρονου κερκυραϊκού πολιτισμού,
επομένως και σημείο αναφοράς της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Συνεπώς, μάλλον άνετα τα έργα
αυτά μπορούν να καταταχθούν στην κατηγορία της «παραδοσιακής» μας μουσικής.
Κατά τη περιφορά του Επιταφίου του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού, το βράδυ της Μεγάλης
Παρασκευής, η «Μάντζαρος» ερμηνεύει το Πένθιμο Εμβατήριο (“Marcia Funebre”) του σπουδαίου
Ιταλού συνθέτη όπερας, Giuseppe Verdi (1813 – 1901) και το επίσης πένθιμο εμβατήριο “La Madruga”,
του Ισπανού συνθέτη, μουσικολόγου και διευθυντή ορχήστρας, Abel Moreno Gomez (1944 - ).
Ο Verdi ασχολήθηκε ιδιαίτερα, εκτός από την όπερα, με τη θρησκευτική μουσική (musica
sacra), περισσότερο δε μετά τον θάνατο μελών της οικογένειάς του. Δεν έχουν βρεθεί ακόμη
περισσότερα στοιχεία για την προέλευση του έργου, αν δηλαδή είναι πρωτότυπο έργο για μπάντα ή
μέρος μιας μεγαλύτερης σύνθεσης ή κάποια μεταγραφή του έργου, είτε από τον Verdi, είτε από
κάποιον παλαιό Αρχιμουσικό της ΦΕΜ. Γνωρίζουμε όμως από τους βιογράφους του, ότι ο Verdi, πριν
μεταβεί στο Μιλάνο για περαιτέρω σπουδές μουσικής, διετέλεσε μαέστρος, σε νεαρή μάλιστα ηλικία,
στη μπάντα του χωριού του, το Busseto της Ιταλίας. Ίσως αυτό το έργο να είναι μέρος της χρηστικής
μουσικής που έγραψε για αυτή τη μπάντα, η οποία όπως αναφέρουν οι πηγές, αριθμεί περί τις 120
εργασίες, αποτελούμενες από πρωτότυπες συνθέσεις, διασκευές και μεταγραφές. Υπάρχουν όμως
σοβαρές ενδείξεις στο υλικό του έργου, που συνηγορούν ότι πρόκειται για ένα πένθιμο εμβατήριο στο
οποίο υπάρχουν χαρακτηριστικά της γραφής του μεγάλου ιταλού συνθέτη. Η “Marcia Funebre” του
Verdi, αρχίζει με τραγικό τρόπο. Με ένα tutti στα χάλκινα που απαντάται από ολόκληρη τη μπάντα,
ενώ το μελωδικό υλικό που ακολουθεί, από το οποίο κατασκευάζεται αμέσως μετά και το πρώτο θέμα
του έργου, εμφανίζεται από την εισαγωγή κιόλας, σε μονοφωνικό, ίσως εκκλησιαστικό στυλ, χωρίς να
ξεχνάμε βέβαια ότι στη φόρμα της άριας στην όπερα, πολλές φορές το θεματικό υλικό από την άρια
χρησιμοποιείται για να κατασκευαστεί και μια εισαγωγή της από την ορχήστρα.

Η όλη εξέλιξή του έργου του Verdi είναι βασισμένη σε λιτές και καθαρές μελωδικές γραμμές, γνήσιο δείγμα του ιταλικού
λυρισμού, οι οποίες υποστηρίζονται πότε από απλή αρμονία και πότε από διάλογο μεταξύ των κύριων
και δευτερευουσών μελωδικών γραμμών, με σαφέστατη νύξη στις λυρικές αντιστικτικές διωδίες των
μελοδραματικών έργων.
Δεν θα μπορούσε να υπάρχει καλύτερη περιγραφή της περιφοράς της “Madruga” (ελλ. αυγή),
της πένθιμης περιφοράς (ισπ. Madrugada ή Madruga), που πραγματοποιείται στην περιοχή της
Σεβίλλης στην Ισπανία, το ξημέρωμα της Μεγάλης Παρασκευής. Το πένθιμο εμβατήριο “La Madruga”
γράφτηκε το 1987 και είναι αφιερωμένο και ειδικά γραμμένο από τον συνθέτη για να παίζεται σε αυτή
την πομπή, την οποία και επακριβώς «μουσικά» περιγράφει. Οι καμπάνες στην αρχή του έργου
σηματοδοτούν την έναρξη της πένθιμης πομπής, ενώ η εναρκτήρια, ασματικού ύφους, μελωδία του
έργου είναι βασισμένη σε παλιότερο έργο του Gomez, το «Πάτερ Ημών». Κάθε μελωδία του έργου,
συμβολίζει και μία ξεχωριστή ιστορική Χριστιανική Αδελφότητα, από αυτές που οργανώνουν και
συμμετέχουν για αιώνες σε αυτή την ιδιαίτερα κατανυκτική και γεμάτη θρησκευτικότητα νυχτερινή
πομπή. Μερικές από αυτές είναι η Αδελφότητα της «Σιωπής» (1ο θέμα), του «Ιησού της Μεγάλης
Δύναμης» (2ο και κύριο θέμα του έργου), του «Γολγοθά», της «Παναγίας της Μακαρένα» και της
«Παναγίας της Τριάνα». Η αλλαγή τονικότητας προς το τέλος του έργου σε μείζονα κλίμακα,
συμβολίζει το ξημέρωμα, πλέον, όπου και η αέρινη λυρική μελωδία απλώνεται με φυσικό τρόπο, χωρίς
εξάρσεις, ενώ στο τέλος ακούγεται η ίδια μελωδία, δοσμένη με μεγαλοπρεπή πλέον τρόπο. Καθώς το
έργο οδεύει προς το τέλος του, ακούγονται έντονα ρυθμικά σχήματα στα χάλκινα πνευστά και στα
κρουστά, συμβολίζοντας τους κουρασμένους πλέον «κοσταλέρος», τους πιστούς που μεταφέρουν τα
περίφημα «πάσος», τις πλατφόρμες με τα μεγάλα αγάλματα που αναπαριστούν σκηνές του Θείου
Δράματος. Από τη ΦΕ «Μάντζαρος» η “Madruga” καθιερώθηκε να παίζεται από την Μεγάλη
Παρασκευή του 2016.
Την Μ. Παρασκευή του 2019, ερμηνεύτηκε για πρώτη φορά, και το πένθιμο εμβατήριο
“Aranjuez”, από το 2ο μέρος του φημισμένου κοντσέρτου για κιθάρα και ορχήστρα του ισπανού
συνθέτη, Joaquin Rodrigo (1901 – 1999), σε διασκευή του μουσικού της ΦΕΜ και της ορχήστρας της
Deutsche Oper Berlin, Βικέντιου Γιονανίδη. Το έργο γράφτηκε στο Παρίσι το 1939, όπου ο συνθέτης
είχε καταφύγει λόγω του Ισπανικού εμφυλίου, ενώ η πρεμιέρα του έγινε το Νοέμβρη του 1940 στη
Βαρκελώνη. Πρόκειται για το πιο γνωστό έργο του Rodrigo, ενώ είναι από τα αποσπάσματα έντεχνης
μουσικής που έχουν ακουστεί και διασκευαστεί από δεκάδες καλλιτέχνες , σε ποικίλα μουσικά στυλ. Η
πασίγνωστη μελωδία του, εξελίσσεται από την ηρεμία του σταθερού παλμού της αρχής, σε μια έντονη
κλιμάκωση, σαν ξέσπασμα, ενώ στο τέλος, η γαλήνη επιστρέφει, όπως άλλωστε πάντοτε συμβαίνει σε
όλα τα φαινόμενα, ακολουθώντας ο συνθέτης και μορφολογικά το αρχέγονο αυτό, σχεδόν
τελετουργικό σχήμα. Με το έργο αυτό, ο Rodrigo καθιερώθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους
ισπανούς συνθέτες του 20ου αιώνα.
Στη Λιτανεία του Μεγάλου Σαββάτου, η «Μάντζαρος» ερμηνεύει το «Πένθιμο Εμβατήριο» με
τίτλο: «Το βασίλειο του Πλούτωνα», του κερκυραίου συνθέτη, πιανίστα και διευθυντή ορχήστρας,
Δημήτρη Ανδρώνη (1866 – 1918) και το πασίγνωστο πένθιμο εμβατήριο “Calde Lacrime” («Καυτά
Δάκρυα») του Ιταλού συνθέτη και Αρχιμουσικού Μπάντας, Cesare De Michelis.

Ο Δημήτρης Ανδρώνης μας άφησε κληρονομιά ένα πολύ σπουδαίο πένθιμο εμβατήριο,
μέγιστης καλλιτεχνικής αξίας, ένα συνθετικό αριστούργημα μουσικής για μπάντα, μεγαλείο απλότητας
και ταυτόχρονα συναισθηματικής πληρότητας. Ίσως είναι μια απτή «ηχητική» μαρτυρία του ευγενικού
χαρακτήρα του συνθέτη. Πρόκειται για ένα έργο με εμφανείς τις τότε «σύγχρονες» επιρροές στη
γραφή του, χαρακτηριστικό των νέων τάσεων της μουσικής δημιουργίας εκείνης της εποχής, οι οποίες
είχαν ήδη αρχίσει να εμπνέουν τους νέους συνθέτες. Αυτές οι τάσεις είχαν ακουστεί και στη χώρα μας,
κυρίως από τα έργα του ιθακήσιου Διονυσίου Ροδοθεάτου (1849 – 1892). Άλλωστε, όπως κι ο
Ροδοθεάτος, αλλά και σειρά άλλων επτανησίων μουσουργών, και ο Ανδρώνης σπούδασε στην Ιταλία,
σε Νάπολη και Μπολόνια, εβρισκόμενος εκεί σε μια περίοδο όπου οι αισθητικές, οι μορφολογικές και
άλλες καινοτομίες των Ρίχαρντ Βάγκνερ στην όπερα και των Έκτορ Μπερλιόζ και Φράντς Λίστ στη
συμφωνική μουσική, είχαν ήδη διεισδύσει και στην Ιταλία, άλλοτε πατρίδα της μελωδικής και
αρμονικής καθαρότητας και σαφήνειας. Ο συνθέτης υιοθέτησε και σε άλλα έργα του αυτό το ύφος,
ενώ όσον αφορά το πρωτότυπο ρεπερτόριο μπάντας της ΦΕΜ, στη ίδια αισθητική γραμμή κινήθηκαν
αργότερα και οι Σωτήριος Κρητικός (1888 – 1945) και Σπύρος Δουκάκης (1888 – 1974), έργα των
οποίων είναι επίσης καθιερωμένα και παίζονται συχνά από τη Φ.Ε. «Μάντζαρος». Η εισαγωγή του
πένθιμου εμβατηρίου καθηλώνει τον ακροατή, με την «ψυχρότητα» των σόλο τυμπάνων στη αρχή,
αλλά και τη μελωδία σε μεσαίες και χαμηλές εκτάσεις που ακολουθεί, που μάλλον μιμείται τον
χαρακτηριστικό ήχο μιας ορχήστρας εγχόρδων που παίζει στις αντίστοιχες περιοχές. Η όλη πλοκή του
έργου ξετυλίγεται με αριστοτεχνικό τρόπο, χρησιμοποιώντας στοιχεία «ατέρμονης» μελωδίας στο
υλικό του, πλούσιες αρμονικές, αλλά και αντιστικτικές τεχνικές, ενώ η σαφήνεια στη μουσική του
φόρμα, ιδιαίτερα στο πως συνδέονται τα επιμέρους τμήματά του έργου, δείχνει την σπουδαία
συνθετική κατάρτιση του Ανδρώνη.
Η στιγμή όμως που όλοι οι μουσικοί της «Μαντζάρου» περιμένουν το Μεγάλο Σάββατο το πρωί
είναι η μεγαλοπρεπής όσο και τραγική εισαγωγή της “Calde Lacrime”, η οποία σηματοδοτεί και την
έναρξη της Λιτανείας για τη Φιλαρμονική. Έργο μνημειώδες για την ιστορία της «Μάντζαρος», που οι
περισσότερο «μυημένοι» στο χώρο της μπάντας όταν το ακούν ή το ερμηνεύουν, αισθάνονται θα
λέγαμε την «ψυχική ενέργεια» που περιβάλλει τον χώρο από τον οποίο διέρχεται η Φιλαρμονική όταν
παίζει αυτό το έργο. Ο De Michelis δραστηριοποιήθηκε ως συνθέτης και μαέστρος μπάντας στα τέλη
του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, σε μπάντες της Βόρειας Ιταλίας, ενώ στην εργογραφία του
περιλαμβάνονται και άλλα πρωτότυπα έργα για μπάντα, όπως πένθιμα εμβατήρια, φαντασίες, βάλς,
καθώς και εμβατήρια παρέλασης. Με εισαγωγή που παραπέμπει σε μεγάλα ορχηστρικά έργα
σπουδαίων συνθετών του 19ου αιώνα και συμφωνική φόρμα, η “Calde Lacrime”, συνετέθη ακριβώς
αυτή την περίοδο, πιθανότατα στα τέλη του 19ου αιώνα, ίσως το 1896, χρονιά κατά την οποία εκδόθηκε
στη Φλωρεντία από τον εκδοτικό οίκο Lapini. Αποτελεί ένα λυρικό αριστούργημα, στα πρότυπα της
ιταλικής μουσικής για μπάντα της εποχής, με έμφαση στην καθαρή μελωδική ροή, και χαρακτηριστικό
μουσικό υλικό ιταλικής μάρτσιας. Είναι γνωστό ότι οι κάθε είδους μάρτσιες καταλαμβάνουν μεγάλο
μέρος της ιταλικής «κουλτούρας» μπάντας από τον 19ο αιώνα κιόλας, ενώ η παράδοση αυτή φτάνει
μέχρι τις μέρες μας, και υπάρχει ακόμα και ως αντικείμενο των σημερινών σπουδών διεύθυνσης
μπάντας στα ιταλικά κονσερβατόρια. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε ότι για τους μουσικούς
της Φιλαρμονικής «Μάντζαρος», η περίοδος του Πάσχα τελειώνει, αλληγορικά φυσικά, στην
«Πλακάδα τ’ Αγιού», ακριβώς έξω από τον Ιερό Ναό του πολιούχου μας Αγίου Σπυρίδωνα, περίπου τις

10.30 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, με την τελευταία συγχορδία της “Calde Lacrime”. Ακούγεται σε
χαμηλή ένταση μια μεγάλη νότα με τη συγχορδία της, που επαναλαμβάνεται για συνολικά τρία
μουσικά μέτρα (άραγε συμβολισμός της μετά τριημέρου Ανάστασης, κατά το Ευαγγέλιο..?) και το
σταθερό επαναλαμβανόμενο ρυθμικό σχήμα των κόρνων και άλλων οργάνων, σύμβολο ίσως της
πολυπόθητης γαλήνης, συναισθηματικής σταθερότητας και πληρότητας, που έρχεται μετά την
«εσωτερική» μας «Ανάσταση».

Σπυρίδων Ρουβάς
Αν. Αρχιμουσικός Φ.Ε. «Μάντζαρος»